مقدمه: ترکیب هنر، مهندسی و طبیعت در معماری داخلی
معماری داخلی در سال‌های اخیر به سوی خلق فضاهایی پیش رفته است که نه‌تنها عملکردی، بلکه احساسی، هنری و مفهومی هستند. در این میان، طراحی پلکان دیگر صرفاً وسیله‌ای برای جابه‌جایی میان طبقات نیست؛ بلکه به یک عنصر مرکزی در زیبایی‌شناسی فضا تبدیل شده است. نمونه‌ی درخشان این رویکرد، پروژه‌ی طراحی پلکان مارپیچ رستوران HIDE در لندن است که توسط کارگاه هنری خلاق Atmos اجرا شده است.
این پلکان که با عنوان پروژه‌ی Stairstalk شناخته می‌شود، نه‌تنها نقش عملکردی دارد، بلکه به‌عنوان یک اثر هنری چشم‌نواز در مرکزیت رستوران قرار گرفته است. در ادامه به بررسی جزئیات این پروژه‌ی شاخص، از فرم و متریال گرفته تا خلاقیت در اجرا، می‌پردازیم.
کانسپت طراحی: الهام از طبیعت، اجرای مدرن
طراحان پروژه Stairstalk در جست‌وجوی خلق یک فرم ارگانیک و زنده بوده‌اند؛ فرمی که گویی از دل زمین برخاسته و به سوی آسمان اوج گرفته است. این استعاره‌ی بصری، که تداعی‌گر رشد یک گیاه سرکش است، به شکلی استادانه در طراحی پلکان مارپیچ این رستوران به نمایش درآمده است.
حضور پارک روبه‌روی رستوران نیز الهام‌بخش این ایده بوده است. طراحان تصمیم گرفتند تا با خلق فرمی که به لحاظ بصری با درختان پارک هم‌نشین و هماهنگ باشد، نوعی پیوستگی درونی میان فضای بیرونی و درونی ایجاد کنند. طراحی پلکان به گونه‌ای انجام شده است که گویی یکی از همان درختان پارک، راه خود را به درون رستوران باز کرده است.
متریال مورد استفاده: بلوط اروپایی، فولاد و شیشه
چوب بلوط اروپایی قلب تپنده‌ی این طراحی است. برای ساخت بدنه‌ی اصلی پلکان، از لایه‌های نازک چوب بلوط استفاده شده که به روش «چسباندن لایه‌ای» (Lamination) روی هم قرار گرفته‌اند. این روش نه‌تنها استحکام بالایی ایجاد کرده، بلکه امکان شکل‌پذیری فرم مارپیچ را فراهم کرده است.
خم‌کاری چوب‌ها با دقت و مهارتی بسیار بالا انجام شده است؛ به‌طوری‌که رگه‌های چوبی در امتداد پیچ و تاب پلکان قرار گرفته‌اند و چشم بیننده را در جهت حرکت پلکان هدایت می‌کنند. برای تثبیت رنگ و افزایش کنتراست طبیعی رگه‌های چوب، از رنگ‌های طبیعی و روغن مخصوص استفاده شده است. نتیجه، نمایی گرم و لوکس از چوب بلوط با بافتی زنده و پرجزئیات است.
در بخش‌های سازه‌ای، از فولاد ضد زنگ با ضخامت ۱۰ تا ۱۵ میلی‌متر استفاده شده که درون ساختار چوبی پنهان است. این استراکچر فلزی، بدون نیاز به تکیه‌گاه دیواری، امکان ایستایی مستقل پلکان را فراهم کرده است. پله‌ها با استفاده از پایه‌های فولادی کوتاه به هم متصل شده‌اند و ساختار را از نظر فنی ایمن و از نظر بصری شناور و سبک جلوه می‌دهند.
فرم مارپیچ و ارتباط با فضا
پلکان در سه طبقه اجرا شده و به شکل مارپیچ صعود می‌کند. این حرکت پیچشی در فضای داخلی رستوران، نوعی پویایی ایجاد می‌کند و مشتریان را دعوت به کشف سطوح بالاتر می‌نماید. جالب آنکه فرم مارپیچ با شیشه‌های خمیده و گنبدی شکلی که در بخش بار تعبیه شده، هم‌راستا و هماهنگ است.
در نقطه‌ای از مسیر، پلکان از کنار ویترین شیشه‌ای بار عبور می‌کند؛ جایی که مشتریان می‌توانند نوشیدنی‌های متنوع را مشاهده کنند. در این قسمت، یک گنبد شیشه‌ای چرخان قرار گرفته است که با چرخش دستی، به بارتندر اجازه می‌دهد نوشیدنی موردنظر را انتخاب کند. این ویژگی به پلکان و بار نوعی عملکرد تعاملی و نمایشی بخشیده است.
چالش‌های فنی در اجرای طراحی پلکان مارپیچ
اجرای چنین پروژه‌ای، تنها به طراحی بصری وابسته نیست. تیم سازنده با چالش‌های متعددی در زمینه‌ی مهندسی سازه، خم‌کاری چوب، ایجاد استحکام و هم‌راستایی لایه‌ها مواجه بوده‌اند. برای اجرای این ساختار، از فناوری‌های پیشرفته‌ی برش CNC، مدل‌سازی دیجیتال و نرم‌افزارهای BIM استفاده شده است تا دقت اجرا در میلی‌متر رعایت شود.
یکی از نقاط قوت پروژه، هماهنگی بی‌نقص میان تیم طراحی (Atmos) و مالک پروژه بوده است. آن‌ها از مراحل اولیه، ایده‌ها را به اشتراک گذاشتند و در فرآیندی مشارکتی، به خلق این شاهکار معماری داخلی رسیدند. همچنین، استفاده از چوب طبیعی و رویکرد سازگار با محیط زیست، باعث شده تا این پروژه در زمره‌ی طرح‌های دوستدار طبیعت قرار بگیرد.
تأثیر بصری و احساسی طراحی
طراحی پلکان مارپیچ در رستوران HIDE فراتر از یک المان معماری است؛ این ساختار به‌عنوان مجسمه‌ای زنده در فضای داخلی عمل می‌کند و تجربه‌ی حضور در رستوران را به سطحی کاملاً جدید می‌برد. بازدیدکنندگان به‌محض ورود، با فرمی روبه‌رو می‌شوند که حس شگفتی، لطافت طبیعت و دقت مهندسی را به‌طور هم‌زمان القا می‌کند.
طراحی نورپردازی نیز به‌گونه‌ای انجام شده که نورهای مخفی در امتداد پیچش پلکان، بر برجستگی رگه‌های چوب تأکید می‌کنند و حالتی دراماتیک و هنرمندانه ایجاد می‌شود. نور طبیعی‌ای که از نمای شیشه‌ای به داخل می‌تابد، زیبایی چوب و فلز را دوچندان می‌کند.
جمع‌بندی: الگویی برای طراحی پلکان مارپیچ در معماری معاصر
پروژه Stairstalk رستوران HIDE نمونه‌ای الهام‌بخش از طراحی پلکان مارپیچ است که تمام شاخصه‌های یک طراحی موفق را در خود دارد: فرم ارگانیک، عملکرد دقیق، زیبایی‌شناسی هنری، جزئیات اجرایی بی‌نقص و هماهنگی با محیط.
این پروژه نه‌تنها نشان می‌دهد که چگونه یک پلکان می‌تواند به قلب تپنده‌ی فضا تبدیل شود، بلکه الگویی برای طراحان داخلی و معماران است تا از مرزهای رایج عبور کرده و آثار ماندگار خلق کنند.
