کاشی به قطعه سنگی مصنوعی گفته می‌شود که طول و عرض آن مختلف بوده و ضخامت آن چند میلی‌متر است، و یک سمت آن دارای سطحی شیشه‌ای، صاف و صیقلی می‌باشد. کاشی، محصولی سفالین و سرامیکی است که در ساختمان کاربرد و اهمیت ویژه‌ای دارد مانند حمام‌ها، توالت‌ها، آشپزخانه‌ها و آب ریزگاه‌های عمومی و غیره. از کاشی برای تزئینات داخل و خارج ساختمان و همچنین برای بهداشت و عایق رطوبت استفاده می‌کنند.
واژه کاشی از نام شهر کاشان اقتباس شده که از اوایل دوران اسلامی به عنوان مرکز صنعت سفال‌سازی مشهور بود.
مراحل تهیه کاشی
1. انتخاب و آماده‌سازی مصالح
نخستین مرحله انتخاب و آماده‌سازی مصالح آن می‌باشد. مصالح کاشی‌سازی خاک رسی است که ۲۰ تا ۲۵ درصد آن سلیس باشد. نخست مواد اضافی و زائد و دانه‌های سنگ را از داخل آن جدا می‌کنند، بعد از شستشو و جدا کردن دانه‌های اضافی و یکنواخت نمودن خاک آن را هوا می‌دهند، بعد آن را آسیاب می‌کنند تا به گرد یکنواختی تبدیل گردد. بعد فوراً آن را با تسمه نقاله برای مراحل بعدی به سالن‌های دیگر منتقل می‌کنند.
2. ساخت گل
منظور از ساختن گل، مخلوط کردن مصالح تهیه شده با آب است تا بدینوسیله خاصیت پلاستیسیته در مخلوط ظاهر شده و امکان شکل‌دادن به آن میسر گردد. هنگام مخلوط شدن آب با خاک دقت می‌شود تا تمام ذرات خاک رس در مجاورت آب قرار گیرند. برای جلوگیری از تغییر حجم و پیچیدن قطعه در هنگام پختن مقداری سنگ چخماق آسیاب شده به آن اضافه می‌کنند. برای جلوگیری از ایجاد رنگ قهوه‌ای تند که ممکن است در اثر وجود اکسیدهای آهن در خاک رس (بعد از پخت آن) باشد، حدود نیم درصد اکسید کرم به آن اضافه می‌نمایند.
3. قالب گیری
پس از تأیید، گل را در آزمایشگاه از لحاظ نوع مصالح و پراکندگی، قالب‌گیری می‌کنند. برای تهیه کاشی مرغوب قالب‌گیری در خلأ انجام می‌گیرد. این عمل باعث توپر شدن و مقاومت بیشتر می‌شود. شکل‌دادن اغلب به وسیله فشار و پرس صورت می‌گیرد. صفحات پرس دارای ویژگی‌هایی هستند که باعث می‌شود خاک به صفحات پرس نچسبد. مقدار آب موجود در گل باید به حدی باشد که به گل آن مقدار پلاستیسیته را بدهد که گل به راحتی در قالب شکل گرفته و جسمی تو پر به دست بیاید، همچنین مقدار آب طوری باشد که پس از پرس کاری و خارج شدن قطعه از قالب در اثر وزن خود تغییر شکل ندهد.
4. خشک کردن
اگر قطعه به خوبی خشک نشود یا به سرعت خشک شود ترک می‌خورد یا می‌پیچد یا تغییر حجم می‌دهد. اگر قطعه را پس از خروج از پرس با حرارت خشک کنند یا در معرض هوای خشک و گرم قرار دهند سطح خارجی آن به سرعت خشک می‌شود. برای خشک کردن قطعات مرغوب از تونل هوای گرم استفاده می‌نمایند. برای جلوگیری از ترک برداشتن و چروک شدن و پیچش سطحی، هوای ابتدای تونل و هوای خارج آن، هم دما هستند. در وسط تونل حرارت به حداکثر لازم می‌رسد و در این مرحله کلیه آب فیزیکی قطعه متصاعد می‌شود و قطعه کاملاً خشک می‌گردد. در تمام طول تونل رطوبت و حرارت داخل تونل اندازه‌گیری می‌شود.
5. پخت کاشی
کاشی ر در دو نوبت می‌پزند. بار اول قطعه سفالی را پس از خشک شدن به کوره پخت می‌برند و اغلب از کوره‌های تونلی استفاده می‌شود. ابتدا حرارت را به تدریج تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد می‌رسانند تا آب فیزیکی قطعه متصاعد گردد و به تدریج حرارت کوره بالا می‌برند و حدود ۲۵۰ درجه سانتیگراد کلیه رطوبت آن تبخیر می‌شود و در حرارت ۴۵۰ الی ۶۰۰ درجه آب شیمیایی آن تبخیر می‌گردد و در حرارت ۸۰۰ درجه تمام مواد الی خاک رس از بین رفته و قطعه به مرحله شیشه ای شدن می‌رسد.
6. لعاب کاشی
پس از اینکه اولین مرحله پخت به اتمام رسید و قبل از آنکه قطعه کاملاً پخته شود و به مرحله شیشه‌ای شدن برسد، قطعه را از کوره خارج می‌کنند و روی آن لعاب می‌پاشند. اگر کاشی گل دار باشد قبل از لعاب پاشیدن گل‌های مخصوص که از جنس لعاب بوده روی قطعه می‌چسبانند بعد روی آن لعاب می‌پاشند سپس قطعات لعاب کاری شده را روی واگن‌های مخصوص چیده و دوباره به کوره می‌برند و مرحله دوم پخت را انجام می‌دهند. لعاب روی سفال در اثر حرارت جاری می‌شود و در سوراخ‌های قطعه سفالی نفوذ کرده و با آن یکپارچه می‌شود. سپس کاشی‌ها درجه‌بندی می‌شوند و بعد از بسته‌بندی به بازار عرضه می‌شوند.
مواد تشکیل دهنده
یک قطعه کاشی از دو قسمت تشکیل شده‌است:
- قطعه سفالی که قسمت اصلی و استخوان‌بندی کاشی را تشکیل می‌دهد.
- لعاب روی آن که ماده‌ای است شیشه‌ای و قسمت رویی آن را تشکیل می‌دهد.
انواع کاشی
- کاشی بدنه:جهت نصب در دیوار با لعابی براق و استقامت کمتر نسبت به کاشی کف. متنوع در سایز و طرح.
- کاشی کف: یا به اصلاح عامیانه در ایران که به آن سرامیک می‌گویند. مقاوم تر و مستحکم تر از لحاظ بدنه و لعاب نسبت به کاشی بدنه.
- کاشی سه بعدی: نسل جدیدی از کاشی که با استفاده از بروزترین تکنولوژی چاپ و بهره‌گیری از خطای چشم، زیبایی و جلوه‌ای خاص به صنعت کاشی و سرامیک داده‌است.
- کاشی پرسلان: به نسل سوم صنعت کاشی و سرامیک، پرسلان می‌گویند.